Jak zidentyfikować wysoką wrażliwość u dziecka?

Zrozumienie i wspieranie wysoko wrażliwych dzieci może być dużym wyzwaniem. Zazwyczaj są one charakteryzowane jako nieśmiałe, lękliwe, czy też introwertyczne. Jednak nie jest to żadne zaburzenie – jest to jedynie wyraz intensywniejszego doświadczania świata przez małego człowieka. Statystyki pokazują, że 15-20% dzieci, bez względu na płeć, wykazuje wysoką wrażliwość. Ale jak zrozumieć wysoce wrażliwe dziecko i jak mu pomóc, jeśli odczuwa wszystko trzy razy intensywniej?

Rozpoznawanie cech wysokiej wrażliwości u dzieci

Elaine Aron, psycholożka i autorka książki Wysoko Wrażliwe Dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie, identyfikuje 4 kluczowe cechy charakteryzujące dziecko o wysokiej wrażliwości:

Głębokie przetwarzanie informacji i skłonność do refleksji

  • Zadawanie głębokich, przemyślanych pytań, używanie skomplikowanego słownictwa, posługiwanie się inteligentnymi żartami,
  • Trudność w podejmowaniu decyzji, spowodowana potrzebą długiego analizowania alternatyw,
  • Poświęcanie większej ilości czasu na zaznajomienie się z nowymi sytuacjami i zastanowienie, czy chce się do nich dołączyć,
  • Intensywne rozważanie tego, co dzieje się naokoło.

Podatność na przestymulowanie

  • Przy dużej ilości bodźców dziecko może nie być w stanie zachować się adekwatnie, odczuwać dyskomfort w nowych dla niego sytuacjach. Brak mu zasobów, aby przyswoić nową wiedzę czy umiejętności.

Reaktywność emocjonalna i duża empatia

  • Intensywne odczuwanie emocji, zwracanie uwagi na stany emocjonalne dorosłych,
  • Zamartwianie się,
  • Wysoka emocjonalność w reakcji na błędy,
  • Skłonność do płaczu,
  • Reagowanie silnymi emocjami na dobre doświadczenia.

Sensytywność na subtelne bodźce sensoryczne

  • Zwracanie uwagi na drobne dźwięki, zapachy, szczegóły, najmniejsze zmiany (nawet w ubiorze czy otoczeniu), a także na ton głosu i zachowanie innych.

Brak którejkolwiek z powyższych cech może sugerować, że dziecko nie jest wysoko wrażliwe.

Skąd u dziecka wysoka wrażliwość?

Wysoka wrażliwość jest zjawiskiem wrodzonym, genetycznie uwarunkowanym. Jest powiązana z większą pobudliwością komórek nerwowych, co prowadzi do wzmożonej reaktywności emocjonalnej i niższego progu percepcji informacji sensorycznych (na przykład silne światło lub głośne dźwięki mogą być bardziej przeszkadzające niż dla innych). Za tę wrażliwość odpowiadają też te same obszary mózgu, które są związane z empatią.

Kwestionariusz wrażliwości dla rodziców

Jeżeli podejrzewasz, że Twoje dziecko jest wysoce wrażliwe, możesz posłużyć się specjalnym kwestionariuszem zawartym w książce Wysoko Wrażliwe Dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie autorstwa Elaine Aron. Przy każdym ze zdań należy odnotować, czy jest ono prawdziwe – P, czy też fałszywe – F. Jeżeli po podliczeniu odpowiedzi z literką P okaże się, że jest ich więcej niż 13, to prawdopodobnie mamy do czynienia z dzieckiem o wysokiej wrażliwości.

Kwestionariusz wrażliwości dziecka

Czy twoje dziecko:

  • łatwo przestraszyć;
  • ma delikatną skórę, mówi często, że drażnią je szwy w metkach, czy np. metki na ubraniach,
  • bywa zdezorientowane w głośnych miejscach;
  • surowe kary nie motywują go (lepiej działają łagodne wskazówki i uwagi);
  • używa skomplikowanego słownictwa;
  • jest wrażliwe na wszelkie zapachy;
  • ma inteligentne poczucie humoru;
  • zdaje się obdarzone intuicją;
  • trudno jest mu zasnąć po dniu pełnym wrażeń;
  • stresuje się, gdy ma do wykonania zbyt wiele zadań;
  • chce się przebrać, jeśli jego ubranie jest wilgotne lub zabrudzone piaskiem;
  • zadaje wiele pytań, w tym głębokie, skłaniające do refleksji;
  • stara się robić wszystko perfekcyjnie;
  • zauważa cierpienie i stres innych ludzi;
  • woli spokojne zabawy;
  • jest bardzo wrażliwe na ból;
  • lubi być samo;
  • jest ostrożne;
  • najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy w jego otoczeniu nie ma obcych osób;
  • bardzo odczuwa głód.

Wychowywanie wysoko wrażliwego dziecka

Kluczowe jest, aby otoczenie wysoko wrażliwego dziecka (rodzice, bliscy i rówieśnicy) zaakceptowało jego biologiczne możliwości i dostosowało się do nich. Nie powinniśmy dążyć do zmiany dziecka lub zmuszać go do zwiększenia śmiałości w kontaktach z innymi. Należy zaakceptować jego cechy i uszanować je. Dziecko w ten sposób poczuje, że akceptujemy je takim, jakim jest, co pozytywnie wpłynie na jego samoocenę.