Olszówka, czyli potocznie nazywany krowiak podwinięty, to grzyb znany wśród miłośników natury. Swój okres owocowania ma od lipca do listopada, najchętniej rozwijając się w wilgotnych lasach, zarówno liściastych jak i iglastych, na torfowiskach, czy też w gęstych zaroślach. Często spotyka się go również w starodrzewach parków, gdzie preferuje miejsca pod olchami lub brzozami, co zdecydowanie wpływa na jego potoczną nazwę.
Charakterystycznymi cechami olszówki są:
- Kapelusz o średnicy 5-10 cm, początkowo wypukły, później staje się wklęsły, o podwiniętych brzegach i jasnym, delikatnym kutnerku — gęstym, poplątanym włoskiem. Kolorystyka kapelusza jest zróżnicowana, od żółto- i beżowo-brązowej, przez szaro-brunatną po oliwkową.
- Oliwkowo-brązowe lub beżowo-brązowe blaszki, rozchodzące się w dół trzonu.
- Krępy i cylindryczny trzon o długości 3-5 cm, zwężony u nasady i prezentujący kolorystykę podobną do kapelusza — jeśli nie identyczną, to na pewno jaśniejszą.
- Miąższ o wybarwieniu żółtym, żółtawo-białym lub blado-ochrowym, który po uszkodzeniu staje się czerwonobrązowy. Początkowo twardy, z czasem zauważalnie mięknie.
W szeregach grzybiarzy, olszówka jest często mylona z rydzem. Wynika to z podobieństwa w kolorystyce, budowie, czy kształcie kapelusza. Istotnym składnikiem, pozwalającym na rozróżnienie tych dwóch gatunków, jest jednak brak pomarańczowego mleczka u olszówki, które przy uszkodzeniu rydza nabiera zieleni — znacząca różnica dla świadomego grzybiarza.
Czy można jeść olszówki?
Jeszcze do końca lat 80. XX wieku olszówki były traktowane jako grzyby jadalne, spożywane po kilkakrotnym gotowaniu i odlaniu wody. Ten fakt był potwierdzany informacjami zawartymi w różnego typu publikacjach, albumach czy encyklopediach poświęconym tematyce grzybów.
Nowoczesna mykologia, poparta licznymi badaniami naukowymi, kategoryzuje jednak olszówkę jako gatunek trujący. Spożycie tego grzyba, zwłaszcza surowego, zasuszona lub niedogotowana, może prowadzić do poważnych zatruć, w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Jest szczególnie niebezpieczna dla osób, które przez lata spożywają olszówki nie dostrzegając negatywnych konsekwencji zdrowotnych, do jakich może prowadzić regularne zjadanie tego grzyba.
Jakie są objawy zatrucia olszówką?
Składnikiem toksycznym zawartym w olszówce jest muskaryna. Ta substancja może negatywnie wpływać na układ nerwowy, prowadząc do tak zwanych objawów muskarynowych:
- Wyraźnego pocenia,
- Nadmiernego ślinienia,
- Łzawienia,
- Zwężenia źrenic,
- Zwolnienia akcji serca,
- Zaburzeń oddychania.
Pierwsze objawy zatrucia muskaryną mogą pojawić się już po 2-3 godzinach od spożycia grzyba.
W składzie olszówki występuje również inwolutyna. Ta toksyczna substancja początkowo powoduje krótkotrwałe dolegliwości żołądkowe takie jak ból brzucha, nudności, wymioty i biegunka. Długotrwałe spożywanie olszówki prowadzi do rozwoju anemii, a nawet do stanu podobnego do białaczki. Ponadto, inwolutyna atakuje także wątrobę. Wszystkie te procesy są wynikiem alergii na grzyby, której objawy pojawiają się po pierwszym spożyciu olszówki.